شب کوری یکی از اختلالات بینایی بوده که در آن فرد در شرایط نور کم یا تاریکی دچار مشکل در دید می شود. این وضعیت زندگی روزمره را به ویژه هنگام رانندگی در شب، ورود به مکان های تاریک یا تطابق با تغییرات ناگهانی نور مختل می کند. آیا تا به حال برایتان پیش آمده که هنگام ورود به محیط تاریک، زمان زیادی برای دیدن اطراف نیاز داشته باشید یا احساس کنید دید چشمانتان در شب به طور محسوسی کاهش یافته است؟ در این مقاله قصد داریم به طور کامل به بررسی علل شب کوری، علائم آن، روشهای تشخیص، راه های پیشگیری و درمان های موجود بپردازیم پس با ما همراه باشید.
شب کوری چیست؟
شب کوری اختلالی بوده که وقتی رنگدانه های حساس به نور شبکیه ملتهب یا آسیب دیده می شوند، توانایی دید در تاریکی یا محیط های کم نور را کاهش می دهد. برخلاف تصور رایج، این مشکل به معنای نابینایی کامل شبانه نیست بلکه فرد در شرایط نور کم یا هنگام گذر از فضایی روشن به مکانی تاریک دچار کاهش موقت میدان بینایی می شود و برای تطابق چشم ها به زمان بیشتری نیاز دارد.
شدت این ناتوانی در افراد گوناگون متفاوت بوده در حالی که بعضی بیماران با اقدامات ساده درمان می شوند. بهتر است بدانید شب کوری در آقایان شایع تر گزارش شده و در موقعیت های حساس مانند رانندگی شبانه، ایمنی فرد را به خطر می اندازد. تشخیص زودهنگام و بررسی علل این عارضه توسط بهترین متخصص چشم تهران نقش بسزایی در مدیریت و پیشگیری از عوارض بعدی دارد.
علت بروز شب کوری چشم
لازم به ذکر است شب کوری تنها یک اختلال ساده در دیدن تاریکی نیست بلکه زنگ خطری بوده که نشان می دهد بخشی از زنجیره پیچیده بینایی با مشکل رو به رو شده است. شناخت دقیق علت ها نخستین گام برای پیشگیری و درمان این عارضه به شمار می رود. مهمترین دلایل بروز این عارضه به شرح زیر است:
- دیابت
- دوربینی
- قوز قرنیه
- سندرم آشر
- آب مروارید
- التهاب شبکیه
- التهاب مشیمیه
- ژنتیک و وراثت
- کمبود ویتامین A
- نزدیک بینی شدید
- آب سیاه (گلوکوم)
- بیماری های کبدی
- مصرف مزمن الکل
- جهش های ژنی تازه
- اختلال های جذب چربی
- کمبود چربی ذخیره ای بدن
- کمبود رودوپسین (سلول های استوانه ای شبکیه)
- التهاب یا دژنراسیون رنگدانه ای شبکیه (رتینیت پیگمنتوزا)
بیشتر بخوانید: تبخال چشمی چیست؟
علائم شب کوری
شب کوری فقط کم دیدن در تاریکی نیست؛ این عارضه نخستین علائم اختلالات مهمی بوده که سلامت چشم و حتی ایمنی فرد را تهدید می کنند. وقتی نور محیط کاهش می یابد یا از فضایی روشن وارد مکانی کم نور می شویم، چشم سالم باید در چند ثانیه تطابق یابد اما در شب کوری این فرایند طولانی می شود و دید واضح جای خود را به سایه ها و تیرگی می دهد. رایج ترین علائم بیماری شب کوری چشم به شرح زیر است:
- سردرد
- درد چشم
- تهوع یا استفراغ
- حساسیت شدید به نور
- تاری یا ابری شدن دید
- مشکل در تشخیص اجسام دور
- سختی راه رفتن و جهت یابی در تاریکی
- دشواری تشخیص افراد یا موانع در نور کم
- مشکل در رانندگی شبانه یا محیط های کم نور
- تاخیر تطابق چشم هنگام ورود از محیط پرنور به تاریک
بیشتر بخوانید: شکستگی کاسه چشم
روشهای تشخیص شب کوری
تشخیص شب کوری فرایندی فراتر از تشخیص ساده کم دیدن در تاریکی است. چشم پزشک ابتدا با پرسش های هدفمند درباره دشواری حرکت یا رانندگی در نور کم، زمان تطابق چشم پس از تغییر شدت نور و توانایی تشخیص چهره ها در تاریکی وضعیت کلی را ارزیابی می کند. حال در ادامه به روشهای متداول تشخیص این عارضه اشاره می نماییم:
- تست حدّت بینایی
- آزمایش میدان دید
- معاینه لامپ اسلیت
- آزمون تشخیص رنگ
- معاینه ته چشم و شبکیه
- پرسش و مصاحبه بالینی
- الکتروتینوگرافی (ERG)
- رفرکشن (عیوب انکساری)
- ارزیابی رفلکس نوری مردمک
بیشتر بخوانید: بیماری تیروئید چشمی چیست؟
روشهای درمان شب کوری
در ابتدا بهتر است بدانید با وجود آن که شب کوری هنوز درمان قطعی و واحدی ندارد اما پژوهش های نوین و بالینی نشان می دهند مجموعه ای از رویکردهای تغذیه ای، دارویی و جراحی، پیشرفت این بیماری را کند می کند و کیفیت بینایی در نور کم را بهبود می دهند. روشهای درمان شب کوری چشم به شرح زیر است:
- ژن درمانی
- عینک یا لنز تماسی ویژه
- پیوند یا تزریق سلول های بنیادی
- رژیم غذایی غنی از ویتامین A و E
- دارو درمانی برای کنترل بیماری های زمینه ای
- جراحی آب مروارید یا رفع عوارض ساختاری چشم
- جراحی لیزیک و سایر جراحی های اصلاح انکساری
- مصرف مکمل های ویتامینی (A، E و سایر آنتی اکسیدان ها)
- رویکردهای طب سنتی و تغذیه ای (لیمو و جعفری، روغن ماهی، جگر، سبزیجات برگ تیره و …)
نتیجه گیری
با توجه به مطالب ذکر شده در بالا نتیجه می گیریم، شب کوری، اختلالی در توانایی دید در نور کم یا تاریکی است که بنا به دلایل مختلفی از جمله بیماری های زمینه ای چشمی، کمبود ویتامین A، افزایش سن یا عوامل ژنتیکی بروز پیدا می کند. این عارضه کیفیت زندگی فرد را به ویژه در فعالیت هایی مانند رانندگی شبانه یا حرکت در محیط های کم نور کاهش می دهد. درمان قطعی برای برخی انواع شب کوری وجود ندارد اما تشخیص زودهنگام، کنترل بیماری های زمینه ای، اصلاح رژیم غذایی و استفاده از روش های کمکی مانند عینک، لنز یا جراحی به بهبود وضعیت فرد کمک می کند.